20 Λόγοι για τους Οποίους η Τιμωρία Δεν Είναι Καλή Ιδέα στην Εκπαίδευση
Όλοι θέλουμε έναν σκύλο με άψογη συμπεριφορά, σωστά; Αλλά όταν ο τετράποδος φίλος μας κάνει κάτι που δεν μας αρέσει, μπορεί να είναι δελεαστικό να τον μαλώσουμε ή να χρησιμοποιήσουμε κάποια άλλη μορφή τιμωρίας. Πριν όμως πείτε το πρώτο «ΜΗ!», τραβήξετε το λουρί ή, μη χειρότερα, απλώσετε το χέρι να τον διορθώσετε, αξίζει να σκεφτείτε ότι η τιμωρία έχει μια σειρά από αρνητικές επιπτώσεις.
Η Τιμωρία Συχνά Δεν Λειτουργεί Όπως Νομίζουμε
- Δεν είναι πάντα απαραίτητη: Στην πραγματικότητα, οι περισσότερες προβληματικές συμπεριφορές μπορούν να διορθωθούν με θετική ενίσχυση και σωστή διαχείριση. Γιατί να επιλέξουμε την τιμωρία όταν υπάρχουν καλύτεροι τρόποι;
- Δεν είναι πάντα αποτελεσματική: Αν η συμπεριφορά είναι αυτο-ενισχυόμενη (δηλαδή, ο σκύλος τη βρίσκει διασκεδαστική ή χρήσιμη), τότε η τιμωρία πιθανότατα δεν θα τη σταματήσει. Για παράδειγμα, ένας σκύλος που λατρεύει να σκάβει στον κήπο πιθανότατα δεν θα αποθαρρυνθεί απλώς με ένα μάλωμα. Ειδικά αν βρίσκεται στο κήπο χωρίς επίβλεψη.
- Πρέπει να είναι αρκετά έντονη για να έχει αποτέλεσμα: Αν η τιμωρία είναι ήπια, ο σκύλος μπορεί να τη συνηθίσει, και τότε θα χρειαστεί να την εντείνετε. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έναν φαύλο κύκλο όπου η τιμωρία γίνεται όλο και πιο σκληρή.
- Μπορεί να ενισχύσει την ανεπιθύμητη συμπεριφορά: Μερικές φορές, η προσοχή που λαμβάνει ο σκύλος όταν τιμωρείται μπορεί να είναι από μόνη της ανταμοιβή. Αν, για παράδειγμα, ο σκύλος σας γαβγίζει για προσοχή και εσείς του φωνάξετε, μπορεί να δείτε το γάβγισμα να αυξάνεται αντί να μειώνεται.
Η Τιμωρία Μπορεί να Προκαλέσει Άλλα Προβλήματα
- Μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε κακοποίηση: Αν η τιμωρία δεν έχει άμεσο αποτέλεσμα, μπορεί να νιώσετε την ανάγκη να την εντείνετε. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε λεκτική ή ακόμα και σωματική βία.
- Απαιτεί τέλειο συγχρονισμό και συνέπεια: Αν δεν εφαρμοστεί ακριβώς τη σωστή στιγμή, ο σκύλος σας μπορεί να μην καταλάβει καν γιατί τιμωρείται. Στην τελική, αν δεν ξέρετε να επιβραβεύετε σωστά, τι σας κάνει να νομίζετε οτι θα μπορείτε να τιμωρίσετε σωστά;
- Μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένους συσχετισμούς: Ο σκύλος μπορεί να συνδέσει την τιμωρία με κάτι άσχετο από τη συμπεριφορά που θέλετε να διορθώσετε, δημιουργώντας νέα προβλήματα. Για παράδειγμα, αν μαλώσετε το σκύλο σας όταν κάνει την ανάγκη του μέσα στο σπίτι, μπορεί να αρχίσει να φοβάται να κάνει την ανάγκη του μπροστά σας γενικά και η βόλτα σας για τουαλέτα να γίνει μαραθώνιος, μόνο και μόνο για να τα κάνει σπίτι με το που μπείτε (true story).
Η Τιμωρία Επηρεάζει την Ψυχολογία του Σκύλου
- Μπορεί να οδηγήσει σε αποφυγή: Αν ο σκύλος σας φοβάται ότι θα τιμωρηθεί, μπορεί να αρχίσει να σας αποφεύγει.
- Αυξάνει το άγχος και τον φόβο: Ένας σκύλος που φοβάται δυσκολεύεται να μάθει και να συγκεντρωθεί. Αντί να σκέφτεται πώς να αποφύγει την τιμωρία, θέλουμε να σκέφτεται πώς να κερδίσει την επιβράβευση.
- Μπορεί να οδηγήσει σε επιθετικότητα: Ένας σκύλος που αισθάνεται ότι απειλείται μπορεί να αντιδράσει με κάποια επιθετική συμπεριφορά προκειμένου να αμυνθεί, αυξάνοντας την πιθανότητα δαγκώματος ή τραυματισμού.
- Μειώνει την αυτοπεποίθηση του σκύλου: Οι σκύλοι που τιμωρούνται συχνά αισθάνονται ότι δεν έχουν κανέναν έλεγχο στο περιβάλλον τους, κάτι που μπορεί να τους οδηγήσει σε καταστάσεις άγχους και ανασφάλειας.
Η Τιμωρία Μπορεί να Είναι Απατηλά Αποτελεσματική
- Δίνει την ψευδαίσθηση της επιτυχίας: Αν μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά σταματήσει προσωρινά, μπορεί να νομίζουμε ότι η τιμωρία λειτούργησε. Όμως, αν ο σκύλος δεν έμαθε ποια συμπεριφορά είναι η σωστή, το πρόβλημα πιθανότατα θα επανέλθει.
- Μπορεί να οδηγήσει σε παρερμηνείες: Μπορεί να νομίζουμε ότι ο σκύλος μας έχει μάθει κάτι, ενώ στην πραγματικότητα απλώς φοβάται να το επαναλάβει.
- Δίνει ικανοποίηση στον άνθρωπο: Όταν βλέπουμε μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά να σταματά προσωρινά, μπορεί να νιώσουμε ότι η τιμωρία ήταν αποτελεσματική, ενισχύοντας τη χρήση της ακόμα κι αν μακροπρόθεσμα προκαλεί προβλήματα.
Η Τιμωρία Μπορεί να Καταστρέψει τη Σχέση σας με τον Σκύλο
- Μειώνει την εμπιστοσύνη: Αν ο σκύλος σας αρχίσει να σας φοβάται, η σχέση σας θα υποφέρει. Αντί να βλέπει εσάς ως οδηγό και σύμμαχο, μπορεί να σας δει ως πηγή άγχους.
Τι Μπορείτε να Κάνετε Αντί για Τιμωρία;
Η συμπεριφοριστική επιστήμη μάς λέει ότι τόσο η τιμωρία όσο και η ενίσχυση μπορούν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά. Όμως, δεν είναι συμπληρωματικές. Με την ενίσχυση, επικοινωνείτε ακριβώς ποια συμπεριφορά θέλετε από τον σκύλο σας, δίνοντάς του έναν ξεκάθαρο «χάρτη» για να ακολουθήσει. Αντίθετα, η τιμωρία απλώς λέει στον σκύλο τι δεν πρέπει να κάνει, χωρίς να του προσφέρει καμία καθοδήγηση για το σωστό. Αυτό δημιουργεί ένα πραγματικό ναρκοπέδιο από λάθος συμπεριφορές που εμείς, οι άνθρωποι, περιμένουμε από τον σκύλο να αποφύγει χωρίς βοήθεια. Αυτή η προσδοκία δεν είναι ρεαλιστική. Στατιστικά, η πιθανότητα να βρει μόνος του τη σωστή συμπεριφορά είναι πολύ μικρή, και αν απαιτούμε να την επαναλάβει με συνέπεια, το ποσοστό επιτυχίας μειώνεται δραματικά. Έτσι, στην ουσία, καταλήγετε να τιμωρείτε τον σκύλο σας για τη δική σας έλλειψη καθοδήγησης.
Αντί να βασίζεστε στην τιμωρία, εστιάστε στη θετική ενίσχυση. Ανταμείψτε τον σκύλο σας όταν κάνει κάτι σωστά, διαχειριστείτε το περιβάλλον του για να μειώσετε τις πιθανότητες ανεπιθύμητων συμπεριφορών και, αν αντιμετωπίζετε δυσκολίες, ζητήστε τη βοήθεια ενός επαγγελματία εκπαιδευτή ή συμπεριφοριστή.
Η εκπαίδευση με θετική ενίσχυση δεν είναι απλώς πιο αποτελεσματική, αλλά και πιο ευχάριστη και για εσάς και για τον σκύλο σας. Η σχέση σας μαζί του θα βασίζεται στην εμπιστοσύνη και τη συνεργασία, όχι στον φόβο.
